"Laaggeletterden zijn experts in lezen!"

In 2016 kwam laaggeletterdheid via Partoer als onderwerp op mijn pad. In dat jaar werd Partoer namelijk gevraagd om een kwantitatief onderzoek te doen naar laaggeletterdheid in Friese gemeenten. De opdracht was simpel: breng laaggeletterdheid per Friese gemeente in beeld. Het onderzoek viel niet mee, omdat er geen eerdere goede cijfers beschikbaar waren. Toch is het gelukt! De resultaten logen er niet om: Laaggeletterdheid is een serieus probleem in Fryslân. Sinds ons onderzoek staat laaggeletterdheid hoger op de agenda van Friese gemeenten, de werkgevers en maatschappelijke organisaties. Dat moet ook zo blijven, want dit probleem is niet zomaar opgelost.

Wat is laaggeletterdheid?
Laaggeletterdheid houdt in dat mensen moeite hebben met lezen, schrijven en/of het gebruiken van schriftelijke en digitale informatie. Hierdoor zijn ze onvoldoende in staat om zelfstandig te functioneren in de maatschappij, eigen doelen te realiseren en zichzelf verder te ontplooien. Laaggeletterdheid is niet hetzelfde als analfabetisme. Bij analfabetisme gaat het om mensen die helemaal niet kunnen lezen en schrijven.

Samenleving wordt complexer en digitaliseert
Laaggeletterden hebben zich altijd goed en heel lang kunnen redden op hun eigen plek in onze samenleving. Ze konden zich goed aanpassen, wisten precies wanneer en hoe zij hulp moeten inroepen en kunnen situaties soms zo sturen dat ze de juiste informatie krijgen. Maar onze samenleving is in een sneltreinvaart veel complexer geworden en digitaliseert in een hoog tempo op alle niveaus. Het wordt bijna onmogelijk om goed te functioneren in onze samenleving als lezen en schrijven moeilijk is. Laaggeletterdheid heeft invloed op alle facetten van het leven: denk aan het volgen van een opleiding, het vinden en houden van werk, gezondheid, armoede etc. Kortom, voor laaggeletterden is het een hele grote uitdaging om goed mee te kunnen blijven doen in onze samenleving.

Inzet laaggeletterden als experts
Laaggeletterdheid werd voor mij echt een item, doordat ik via een landelijk project zelf in contact kwam met mensen die laaggeletterd zijn. Van hen kreeg ik te horen wat zij in de praktijk meemaakten en tegenkwamen. Denk bijvoorbeeld alleen al aan alle informatie (brieven, folders) die zij via de brievenbus ontvangen van (overheids)organisaties. Veel teksten zijn niet gemakkelijk te lezen. De teksten bestaan vaak uit lange zinnen met moeilijke (Nederlandse en Engelse) woorden, verwarrende interpuncties en juridisch of ambtelijk taalgebruik. Ons gezamenlijk doel is hoe kunnen we dergelijke communicatie verbeteren, zodat iedereen begrijpt wat er staat en bedoeld wordt? Samen met hen bedacht ik de contouren van een project dat nog steeds volop draait. Het idee om een verbeterslag te maken in communicatie is eigenlijk simpel en heel effectief.

Samenwerken
De sleutel is de samenwerking tussen Partoer, mensen die laaggeletterd zijn en het Friesland College. In deze samenwerking zijn de laaggeletterden dé experts, die de teksten van een organisatie (de opdrachtgever) doornemen. Elk woord dat zij (te) moeilijk vinden, wordt letterlijk onderstreept. Elke zin die te lang is, wordt besproken. Uiteindelijk wordt er voor de opdrachtgever een advies opgesteld. Het Friesland College faciliteert in de cursus voor laaggeletterden, laaggeletterden screenen de teksten tijdens de cursus en Partoer biedt deels invulling aan deze cursus door deze teksten uit de praktijk samen met laaggeletterden op te pakken. Partoer stelt uiteindelijk ook het advies van de laaggeletterden op richting de opdrachtgever. De tegenprestatie van de opdrachtgever is dat deze organisatie laat zien dat er iets met het advies is gedaan door de verbeterde teksten te delen. Door dit samenspel tussen Partoer, laaggeletterden en het Friesland College zijn al heel veel brieven en folders van zinvol advies voorzien. Ook GGD Fryslân en de Friese Preventieaanpak hebben inmiddels de weg gevonden. Inmiddels werkt Partoer ook nauw samen met Stichting ABC om de ontwikkelde methodiek te borgen voor de toekomst.

Meer informatie
Voor meer informatie over het inzetten van mensen die laaggeletterd zijn, kunt u contact opnemen met mijn collega’s Nienke Broeils via nbroeils@partoer.nl of Robin Rijpma rrijpma@partoer.nl van Partoer. Informatie over de Stichting ABC is te vinden via www.a-b-c.nu.


Deze blog is geschreven door Sjoerd IJdema, onderzoeker en adviseur bij Partoer.